BZURA
Bitwa nad Bzurą; źródło historykon.pl
W dniach 9 – 22 września nad Bzurą rozegrała się największa i najbardziej krwawa bitwa Kampanii 1939 r. Była jedną z najbardziej śmiałych operacji przeprowadzoną z inicjatywy polskiej, która opierała się na działaniach zaczepnych. Konsekwencje tej bitwy były wielopłaszczyznowe m.in. spowodowała powstrzymanie ekspansji armii niemieckiej na Warszawę, ułatwiła wycofanie się wielu jednostkom WP za Wisłę, a polskie władze i wielu żołnierzy mogło ewakuować się na wschód.
W działaniach ofensywnych wzięły udział dwie polskie armie: „Poznań”, pod dowództwem gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby i „Pomorze” gen. dyw. Władysława Bortnowskiego. Armia „Poznań” nie brała udziału w pierwszym etapie wojny, zgodnie z rozkazem Wodza Naczelnego wycofała się na linię Wisły. Natomiast Armia „Pomorze” została zdziesiątkowana podczas starć z 4. armią niemiecką i została wycofana z pozycji obronnych wzdłuż Wisły w kierunku Warszawy.
Podczas spotkania w dniu 7 września generała Kutrzeby – inicjatora tzw. „zwrotu zaczepnego” i generała Bortnowskiego ustalono koncepcję współdziałania obydwu armii i dowódcy opracowali plan uderzenia wojsk polskich na skrzydło armii niemieckich przemieszczającej się w kierunku Warszawy. Sytuacja operacyjna poniekąd wymusiła na dowodzących zaplanowanie kontrofensywy z nad Bzury, w innym przypadku siły polskie znalazłby się zamknięte w „kotle”. Drugim ważnym aspektem planu ofensywy miało być zaskoczenie Niemców a Polacy przejęliby inicjatywę i podjęli działania w najbardziej dogodnym miejscu i czasie.
Bitwa nad Bzurą przebiegała w trzech fazach. Dwie pierwsze zostały zdefiniowane jako zaczepno – obronne, gdzie inicjatorem walk była strona Polska, natomiast trzecia faza opierała się na taktyce obronnej.
Przebieg działań bitwy nad Bzurą:
- I faza (9-12 wrzesień) natarcie na Stryków
- II faza (13-16 wrzesień) natarcie na Łowicz
- III faza (16-18 wrzesień) odwrót na Warszawę podczas którego siły polskie uległy rozbiciu.
9 września Grupa Operacyjna gen. bryg. Edmunda Knoll-Kownackiego składająca się z trzech dywizji piechoty, wspierana ze skrzydeł przez Wielkopolską Brygadę Kawalerii pod dowództwem gen. bryg. Romana Abrahama i Podolską Brygadę Kawalerii dowodzoną przez płk. Leona Strzeleckiego, uderzyły znad północnego brzegu Bzury między Łęczycą a Piątkiem w kierunku na Stryków. W drugim rzucie miała wejść do akcji grupa operacyjna gen. Mikołaja Bołtucia i pozostałe siły z Armii „Pomorze”.
Podczas czterodniowych zaciętych walk odziały Wojska Polskiego zdobyły Łęczycę, Piątek i Ozorków i podeszły pod Zgierz. W czasie starć Niemcy ponieśli ogromne straty, zostały rozbite: 30. i 17. dywizja piechoty. Dowództwo niemieckie podjęło decyzje o skierowaniu znacznych sił zbrojnych, których zadaniem było wsparcie zagrożonej 8 Armii.
12 września przeprowadzająca główny szturm grupa gen. Knolla osiągnęła linię Stryków-Ozorków.
Generał Kutrzeba otrzymawszy informację o wycofaniu się do Modlina Armii „Łódź”, z którą nie było dotychczas łączności, wydał rozkaz przerwania bitwy.
Przygotowano nowy plan taktyczny, który przewidywał uderzenie siłami armii „Pomorze” przez Łowicz na lasy skierniewickie.
W nocy na 13 września grupa gen. Knolla- Kownackiego wycofała się na północny brzeg Bzury.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że w tej fazie działań inicjatywa leżała po stronie dowództwa polskiego.
Zgodnie z decyzją generała Kutrzeby miał zostać przeprowadzony atak w kierunku Skierniewic, przez Łowicz wraz z uchwyceniem Sochaczewa i Puszczy Kampinoskiej. Atak miała przeprowadzić Armia „Pomorze”.
Pod osłoną natarcia na Skierniewice, pozostałe siły Armii „Poznań” miały się przegrupować: Grupa Operacyjna gen. Abrahama (Wielkopolska Brygada Kawalerii, Podolska Brygada Kawalerii) nad dolną Bzurę; Grupa Operacyjna gen. Knoll-Kownackiego na podstawy wyjściowe do natarcia w rejonie Sochaczewa, gdzie doszło do ponad dwudniowej bitwy o Sochaczew, która była kluczem do powodzenia tej fazy operacji. Niemieckie lotnictwo rozpoczęło bombardowania siłami 4. Floty Powietrznej.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_nad_Bzura
14 września rozpoczęła się druga faza bitwy.
Piechota Armii „Pomorze” sforsowała Bzurę, ale zagrożona przez niemieckie kolumny pancerne musiała się wycofać.
15 września rozpoczął się odwrót polskich oddziałów w kierunku Puszczy Kampinoskiej, atakowanych bezustannie przez 300 niemieckich samolotów.
W III fazie bitwy 16–18 września dowodzący polskimi oddziałami podjęli decyzję o próbie przerwania okrążenia w celu przebicia się do Warszawy.
16 września wojska niemieckie przeszły do natarcia okrążając stopniowo i rozbijając polskie oddziały. Pod naporem niemieckich sił rozpadły się polskie dywizje i pułki, a ich resztki musiały forsować rzekę. Tylko nieduża część z 200-tysięcznego polskiego zgrupowania, szacuje się ok. 30 tys. zdołało się przebić do Warszawy i Modlina.
Do Warszawy przedostali się gen. Kutrzeba wraz ze sztabem, gen. Knoll i gen. Tokarzewski, a także dwie brygady kawalerii po krwawych walkach w Sierakowie, 15. dywizja piechoty – po walkach w Laskach oraz 25. dywizja piechoty – po walkach pod Młocinami. Zreorganizowane, wzięły udział w końcowej fazie obrony Warszawy.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_nad_Bzura
Żołnierze z pozostałych oddziałów, którzy ocaleli, a także gen. Bortnowski dostali się w okresie 18-22 września do niewoli.
Bitwa nad Bzurą była jedyną przeprowadzoną na tak wielką skalę operacją zaczepną przeciwko III Rzeszy do 1941 roku.
Choć Bitwa pod Bzurą zakończyła się klęską, to odegrała bardzo ważną role: zdezorganizowała niemieckie natarcie w kierunku Wisły oraz ulżyła oblężonej już wówczas Warszawie.